به گزارش طبس نیوز بـه نقل از ایرنا، پروژه های آبخیزداری می تواند در مقابله با بحران آب نقش آفرینی کند البرز ۵ هزار و ۸۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد اما برغم دارا بودن رودخانـه های پرآبی همچون رودخانـه کرج و طالقان کـه از رشته کوه های البرز جنوبی سرچشمـه مـی گیرد، همسایگی این استان با پایتخت شرایطی را بـه وجود آورده که تا بخشی از منابع آبی استان بـه مناطق همجوار انتقال داده شود.
از سوی دیگر کاهش بارش ها و نزولات جوی درون سال های اخیر و در کنار آن رشد شتابان جمعیت سبب شده که تا مـیزان برداشت آب از سفره های زیر زمـینی استان البرز چندین برابر گذشته باشد، بـه طوری کـه سطح سفره های زیر زمـینی استان از حدود ۲۵ که تا ۴۰ متر بـه بیش از ۲۷۰ متر رسیده است.
وجود ۷۵ هزار هکتار اراضی کشاورزی مناسب درون استان البرز بـه عنوان تامـین کننده بخشی از مواد غذایی استان و پایتخت نیـاز بـه تامـین آب دارد و باید منابع آبی پایدار به منظور آن درون نظر گرفته شود، اما کنون بـه ناچار با برداشت بی رویـه از سفره های زیر زمـینی آبیـاری این اراضی تامـین مـی شود کـه در بلندمدت به منظور استان زیـانبار است.
با این حال مسئولان اجرایی استان درون سال های اخیر به منظور کاهش برداشت آب از سفره های زیر زمـینی بـه اجرای طرحی بـه نام تصفیـه پساب ها روی آورده اند کـه این طرح اگرچه مراحل اولیـه خود را مـی گذراند اما گام بلند و ارزشمندی هست .
آنطور کـه مسئولان استان البرز مـی گویند: پروژه های آبخیزداری می تواند در مقابله با بحران آب نقش آفرینی کند احداث تصفیـه خانـه های فاضلاب درون حاشیـه کلانشـهر کرج و دیگر مناطق استان درون حال شکل گیری هست و انتظار مـی رود با تزریق بودجه مناسب بتوان از هدر رفت پساب ها جلوگیری کرد.
اجرای طرح های مدیریت منابع آب درون استانی همچون استان پرجمعیت البرز کـه اکنون با بحران کم آبی مواجه هست از نکات مـهمـی هست که حتما به آن توجه شود.
سحدود ۳ مـیلیون نفر جمعیت درون جغرافیـای ۵ هزارو ۸۰۰ کیلومتر مربع البرز و تامـین نیـازهای غذایی این جمعیت با استفاده از منابع موجود مانند اراضی کشاورزی امری اجتناب ناپذیر است.
استان البرز دارای ۷۵ هزار هکتار اراضی درجه یک حاصلخیز هست که بـه رغم محدودیت این اراضی ، مـیزان برداشت محصول از آنـها بـه مراتب بیشتر مـیانگین کشوری مـی باشد.
رشد روز افزون جمعیت درون استان البرز و افزایش مـیزان مصارف آب درون این استان مـی طلبد که تا مدیریت منابع آبی آن درون بخش های مختلف جدی گرفته شود و کشاورزان بـه جای حرکت بـه سمت مصارف منابع زیر زمـینی ، دسترسی آنـها بـه پساب های تصفیـه شده به منظور آبیـاری مزارع و باغات افزایش یـابد.
غلامرضا رضایی فر مدیرعامل شرکت آب وفاضلاب استان البرز مـی گوید: درون سال های اخیر طرح های مختلفی به منظور تصفیـه فاضلاب ها اجرا شده کـه ساخت ۲ فاز تصفیـه خانـه فاضلاب کرج از جمله آنـها است.
وی گفت: عملیـات اجرایی فاز دوم از مدول اول تصفیـه خانـه فاضلاب کرج درنیمـه دوم سال ۹۵ آغاز شد وبا اتمام آن هم اکنون ظرفیت تصفیـه خانـه کرج از ۱۴۰ هزاربه ۲۸۰ هزار نفر افزایش یـافته ودرمجموع امکان تولید ۶۷۰ لیتر درثانیـه پساب به منظور استفاده دربخش کشاورزی فراهم شده هست .
وی بیـان داشت: همزمان با این طرح، ۱۲۰ کیلومتر شبکه جمع آوری فاضلاب نیز باصرف ۴۸۰ مـیلیـارد ریـال وارد مدار بهره برداری شده است.
وی گفت: درمجموع به منظور این ۲ طرح بالغ بر ۵۸۰ مـیلیـارد ریـال هزینـه شده است.
با توجه بـه آنچه کـه بالا ذکر شد، امروز حتی درون کشورهای پربارش جهان ، بازیـافت پساب ها بـه امری ضروری تبدیل شده زیرا علاوه بر استفاده بهینـه از آب، خطرات زیست محیطی پساب ها بـه حداقل مـی رسد.
اجرای طرح های بزرگ تصفیـه پساب ها درون کنار بازیـافت زباله ها مـی تواند بـه ثروت آفرینی ، توسعه اشتغال پایدار، حفظ محیط زیست و عبور از بحران کم آبی بینجامد.
با این حال بانگاهی بـه وضعیت آبی کشور اجرای طرح تصفیـه فاضلاب ها درون ایران امری ضروری هست ، موضوعی کـه بنا بـه گفته سرپرست وزارت نیرو حتما به آن اهتمام داشت.
موقعیت جغرافیـایی خاص و کاهش نزولات آسمانی درون کشور مقوله ای هست که علاوه بر مدیریت آب نیـازمند توسعه طرح های بازیـافتی مانند ساخت تصفیـه خانـه های فاضلاب درون مناطق مختلف کشور از جمله استان البرز است.
طبق آمارها کشور دارای حدود ۴۰۰ مـیلیـاردمترمکعب آب سطحی هست که اگرچه بـه واسطه ساخت سدها درون ۳ دهه اخیر بخشی از این آبها مدیریت شده اما بخش اعظم آب های سطحی کشور بدون استفاده بهینـه از دسترس خارج مـی شود.
آنچه درون این ۲ دهه سبب شده که تا بحران آب بیشتر درون چشم مردم و مسئولان خودنمایی کند، کاهش نزولات آسمانی هست ، کاهشی کـه سبب عمـیق شدن سطح دستیـابی بـه سفره های زیر زمـینی شده یـا بـه عبارتی منابع آبی زیر زمـینی تهی و دسترسی بـه ته مانده آنـها دشوار شده است.
آب سر منشاء تولید تلاش و تمدن هست ، خداوند درون قرآن کریم حیـات هر چیزی را بـه آب وابسته دانسته هست و تداوم حیـات را درون گرو وجود آب بیـان فرموده است، این نعمت الهی غیر قابل جایگزین بوده و از جمله انفال متعلق همـه ساکنان یک سرزمـین مـی دانند.
طبق اسناد جهانی درون ۵۰ سال گذشته تاکنون ۳۷ مورد خشونت بین کشورها بر سر آب گزارش شده هست که همـه آنـها به جز ۷ مورد بـه خاورمـیانـه مربوط مـی‌شود.
بنا بر گزارش ذفتر امور منابع آب سازمان برنامـه و بودجه کشور با نظری بـه گذشته و تاریخ کهن ایران نشان مـی دهد کـه برای تعدیل مشکلات ناشی از محدودیت منابع آب ابتکارات و ابداعات متنوعی درون زمـینـه بهره برداری ازمنابع آب سطحی و زیر زمـینی درون ابعاد سازه ای و مدیریتی مورد توجه بوده است.
طبق یک تحقیق علمـی با نام اصول هیدرلوژی ویرایش پنجم نوشته دکتر امـین علیزاده ، ایران سرزمـینی کوهستانی هست که ۲ رشته کوه البرز و زاگرس همانند دیواره ای مانع رسیدن ابرهای باران زا از شمال و غرب کشور بـه بخش های مرکزی مـی‌شوند و به همـین دلیل نیز بخش اعظم کشور را مناطق خشیمـه خشک تشکیل مـیدهد و کمبود منابع آبی همواره بـه عنوان یک عامل محدود کننده فعالیت ها درون کشور مطرح بوده است.
مـیزان حجم آب دنیـا، ۱۳۸۶ مـیلیـارد کیلومتر مکعب هست که از این مـیزان فقط کمتر از ۳ درصد آن آب شیرین مـی‌باشد؛ مـیزان متوسط بارندگی درون جهان، ۸۶۵ مـیلیمتر و در ایران، ۲۵۰ مـیلیمتر است؛ یعنی متوسط بارندگی های ایران کمتر از یک سوم متوسط بارندگی جهان است.
سهم مصرف آب شرب و بهداشتی درون جهان، ۸ درصد و در ایران، ۶ درصد هست و سهم مصرف آب کشاورزی درون جهان، ۷۰ درصد و در ایران، ۹۲ درصد، سهم صنعت و سایر مصارف درون جهان، ۲۲ درصد و در ایران، ۲ درصد گزارش شده است.
طبق گزارش دفتر امور اجرایی و روابط عمومـی معاونت برنامـه ریزی و نظارت راهبردی ریـاست جمـهوری
مـیانگین مصرف آب آشامـیدنی درون جهان،۱۴۲ لیتر درون روز بـه ازای هر نفر و در ایران، ۲۵۶ لیتر درون روز بـه ازاء هر نفر است؛مـیانگین پتانسیل سهم سرانـه آب تجدید شونده درون جهان، ۷۶۰۰ مترمکعب و در ایران، ۱۹۰۰ متر مکعب مـی باشد.
وسعت ایران ۱.۱درصد مساحت خشکی ها و۳.۳۵ درصد مساحت قاره آسیـا است، حجم ریزش های کشور تنـها ۰.۳۷درصد از کل ریزش های جوی خشکی های کره زمـین و ۱.۲۹درصد حجم بارش های قاره آسیـا است.
عمده ترین معیـار به منظور تعیین درجه خشکی درون یک منطقه رابطه ی بین مقدار بارندگی (سالانـه) و تبخیر (توان تبخیری محیط)است، هر اندازه مقدار باران نسبت بـه توان تبخیر کمتر باشد درجه ی خشکی آن منطقه بیشتر است.
براین اساس بـه جز نواحی محدودی از ایران (حاشیـه ی دریـای خزر) درون سایر مناطق توان تبخیر بـه مراتب بالاتر از مقدار واقعی بارندگی است، مثلا درون یزد مـیانگین سالانـه ی بارندگی ۶۰ مـیلی متر هست حال آنکه درون این منطقه توان تبخیری محیط ۳۹۰۰ مـیلی متر مـی باشد.
طبق گزارش دفتر معاونت برنامـه ریزی و نظارت راهبردی ریـاست جمـهوری ، پیش بینی ها نشان مـی دهد کـه جمعیت ایران درون سال ۱۴۰۰ بـه ۹۷.۵مـیلیون نفر خواهد رسید و مقدار آب مورد نیـاز برابر ۱۳۰ مـیلیـارد متر مکعب خواهد بود کـه تامـین این مـیزان آب از منابع تجدید پذیر آبی کشور امکان پذیر نخواهد بود.
براین اساس با توجه بـه روند رشد جمعیت کشور و تشدید نیـاز بخش های مختلف، افزایش مصرف آب بخش شـهری، روستایی و صنعتی اجتناب ناپذیر خواهد بود، آب درون فرآیند توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور نقش عمده و کلیدی دارد. پروژه های آبخیزداری می تواند در مقابله با بحران آب نقش آفرینی کند افزایش تولیدات کشاورزی و امنیت غذایی، توسعه مراکز جمعیت شـهری و روستایی و بهبود و ارتقای کیفیت زندگی درون گروی انجام سرمایـه‌گذاری های لازم و هماهنگ درون ابعاد مختلف توسعه و بهره برداری از منابع آب است.
در کنار کاهش کمـیت منابع آب، انتشار پساب‌های صنعتی، کشاورزی و شـهری نیز از دیگر عوامل تهدید کننده منابع محدود آب کشور محسوب مـی شوند.
برخی کارشناسان افت آب‌های زیرزمـینی درون کشور را سالانـه ۶ مـیلیـارد متر مکعب اعلام مـی‌کنند، این درحالی هست که طولانی بودن روند تشکیل آب‌های زیرزمـینی و بهره برداری زیـاد از آن سبب شده کـه اگر اکنون برداشت از منابع آب زیرزمـینی متوقف شود، چند هزار سال طول مـی‌کشد که تا آب جایگزین بـه وجود آید.
طبق آمارهای موجود،ظرفیت بارش سالانـه درون کشور ۴۰۰ مـیلیـارد مترمکعب هست که تنـها حدود ۱۳۰ مـیلیـارد مترمکعب آن استحصال مـی‌شود.
به گفته عبدالغفار شجاع، پیشین سازمان نظام مـهندسی کشاورزی و منابع طبیعی کشور، خشکسالی‌ها، ظرفیت بارندگی کشور را کاهش مـیدهد و حداکثر از ۱۰۰ مـیلیـارد مترمکعب بارندگی امکان استفاده وجود دارد.
این درون حالی هست که بخش کشاورزی کـه باید استفاده بهینـه‌ای از آب داشته باشد هنوز بـه استفاده از روش آبیـاری سنتی ادامـه مـیدهد کـه در آن مقدار زیـادی از آب هدر مـی‌رود.
شجاع توضیح داد: درون ایران حدود ۱۸ مـیلیون هکتار زمـین زراعی و باغ وجود دارد کـه از این مـیزان تقریبا’ ۸ مـیلیون هکتار آبی و ۱۰ مـیلیون هکتار دیم کشت مـی‌شود.
به گفته وی ز ۸ مـیلیون هکتار زمـین زراعی کـه به وسیله آبیـاری کشت مـی‌شود، حداکثر یک مـیلیون هکتار از سیستم آبیـاری پیشرفته و یـا آبیـاری تحت فشار استفاده شده کـه این گویـای مدیریت نامناسب آب درون بخش کشاورزی است.
به گفته کارشناسان آب و منابع طبیعی، برداشت‌های بی‌رویـه از ذخایر زیرزمـینی و سفره‌های آبی بـه خصوص درون سال های اخیر بـه سادگی جبران‌پذیر نیست.
آنان مـی گویند: حفره‌های آب‌های زیرزمـینی طی هزاران سال شکل گرفته و آب‌های سطحی علاوه بر شستشوی خاک و حرکت بـه سوی پایین دست بـه دلیل تغییرات خاک بـه سادگی فرو نمـی‌رود و نمـی‌تواند مـیزان برداشت‌های زیـاد ما از سفره‌ها را درون مدت کوتاه جبران کند.
از طرف دیگر برداشت‌های زیـاد از آب‌های زیرزمـینی بـه جایی رسیده کـه مثلاً درون خراسان و در جنوب کشوربه دلیل کاهش آب و کف رسیدن سفره‌های زیرزمـینی چاه‌هایی با عمق ۳۰۰ متر حفر مـی‌شود.
به گفته کارشناسان ، بازگشت آب بـه حفره‌های زیرزمـینی بـه عنوان گردش و چرخه طبیعی درون زمان حاضر سیکل کندتری پیدا کرده هست چرا کـه به دلیل فرسایش خاک، قطع درختان و پوشش گیـاهان و کاهش بارندگی آب باران درون سطح مـی‌ماند و تبدیل بـه سیلاب‌های شدید مـی‌شود.
این کارشناسان تاکید دارند کـه ارزش آب غیرقابل تصور هست و اکنون وضعیت ذخایر سفره‌های زیرزمـینی آب کشور بسیـار وخیم هست و که تا زمانی کـه در جهت اجرای برنامـه‌هایی به منظور جلوگیری از هدر رفتن ۳۰ مـیلیـارد متر مکعب آب گامـی برداشته نشود، این وضعیت که تا رسیدن بـه بن بست کامل و از دست رفتن سفره‌های پر ارزش آب ادامـه خواهد داشت.
در زمان حاضر بـه جز خشکسالی و خروج آب از مرزها یـا شور شدن آب موضوع دیگر بـه فعالیت‌های مختلف انسان مربوط مـی شود کـه به طور مستقیم با ریختن فاضلاب‌های خانگی، صنعتی، پساب‌های کشاورزی و انواع زباله بـه رودخانـه، دریـاچه‌ها و دریـاها و غیرمستقیم از طریق فعالیت‌های صنعتی آلوده کننده هوا کـه منجر بـه بارش باران‌های اسیدی خواهند شد، منابع آبی آلوده مـی‌شود.
از طرف دیگر، آب‌های زیر زمـینی نیز علاوه بر برداشت‌های بی‌رویـه از طرق مختلفی مثل نشت نفت و بنزین از مخازن زیر زمـینی، نفوذ شیرابه زباله درون مکان‌های جمع آوری زباله، نفوذ باقیمانده کودها و سموم کشاورزی همراه با آب آبیـاری زمـین‌های کشاورزی و نفوذ فاضلاب‌های خانگی تهدید و آلوده مـی‌شوند و زندگی انسان‌ها و دیگر جانداران را بـه خطر مـی‌اندازند.
با این حال اکنون بـه نظر مـی رسد به منظور نجات کشور از بحران کم آبی حتما مدیریت منابع آبی درون جهات مختلف مانند بازیـافت پساب ها مورد توجه مسئولان درون سطح کلان و استان ها قرار گیرد.
اجرای پروژه های کلان به منظور مدیریت مصرف آب درون بخش های کشاورزی ، شرب و صنعتی از مواردی هست که حتما نگاه نخست مسئولان قرار گیرد زیرا درون غیر این صورت خشکسالی آثار مخرب خود را بیشتر نمایـان خواهد کرد.
یکی از طرح های عمده به منظور مدیریت منابع آب درون واقع بازگشت پساب های تصفیـه شده بـه چرخه بخش های کشاورزی و صنعت درون کشور و استان البرز هست که هرچند پروژه هایی درون این زمـینـه اجرا شده اما گسترش آنـها ضروری است.
روزانـه بخش عمده ای از آبها درون قالب مصارف شـهری و صنعتی بـه پساب تبدیل مـی شود کـه اگر بـه درستی مدیریت شود این پساب ها بـه کشاورزی و صنعت حیـاتی دوباره خواهند بخشید.
آنطور کـه سرپرست وزارت نیرو مـی گوید: اکنون سالانـه یک مـیلیـارد متر مکعب پساب درون کشور تصفیـه و در بخش های کشاورزی و صنعت مصرف مـی شود.
ستار محمودی درون حاشیـه گشایش فاز دوم تصفیـه خانـه فاضلاب کرج اظهار داشت: اکنون تعدادی طرح درون زمـینـه احداث تصفیـه خانـه های فاضلاب درون کشور درون دست اقدام هست و حتما مـیزان تصفیـه پساب ها بـه سالانـه ۲.۵ مـیلیـارد مترمکعب برسد.
وی گفت: طرح های تصفیـه پساب با روش های کاملا' بهداشتی انجام مـی شود و باید تلاش شود که تا این طرح ها توسعه یـابد.
سرپرست وزارت نیرو بـه وضعیت استان البرز درون زمـینـه طرح های آب و فاضلاب اشاره کرد و بیـان داشت:
البرز بـه لحاظ زمـینـه توسعه ای و رشد مـهاجر پذیری کـه دارد نیـازمند برنامـه ریزی ویژه ای درون زمـینـه زیر ساختی آب و برق است.
وی افزود: این استان بـه تقویت زیر ساخت های آب و برق نیـاز دارد زیرا رشد جمعیتی خدمات بگیر آن درون برخی مواقع بـه ۱۴ درصد رسیده است.
محمودی گفت: این درحالی هست که درون سایر نقاط کشور این نرخ رشد بین سه که تا چهار درصد بوده است.
با این حال موضوع مدیریت منابع آبی هم درون سطح کلان و هم منطقه حتما مورد توجه برنامـه ریزان قرار گیرد.
در نتیجه اجرای طرح تصفیـه پساب ها بـه عنوان یک راهکار به منظور استفاده بهینـه از آب درون کشور و استان البرز از توصیـه های کارشناسان امور کشاورزی و اقتصادی است.
اگرچه گام های موثری به منظور اجرای این طرح درون کشور و استان البرز برداشته شده اما بـه نظر مـی رسد این گستره طرح ها درون این بخش حتما در کنار طرح های آبخیزداری ، کنترل سیلاب ها ، مدیریت مصرف منابع آبی ، اجرای طرح باروری ابرها و شتاب بخشیدن بـه برنامـه های توسعه ای آب و خاک ، مورد نگاه ویژه قرار گیرد.
۷۴۱۰/۱۵۳۵خبرنگار: مژگان السادات سجادی**انتشار دهنده:داریوش غفاری
[بازچرخانی پساب‌ها،تامـین منابع پایدار به منظور مقابله با بحران ... پروژه های آبخیزداری می تواند در مقابله با بحران آب نقش آفرینی کند]
نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Sun, 15 Jul 2018 20:25:00 +0000